Kwetsbare ouderen
Kwetsbaarheid, chronische ziekten en het hebben van meerdere aandoeningen tegelijkertijd (multimorbiditeit) zorgen ervoor dat het risico op zorggerelateerde schade bij ouderen toeneemt. De zorg voor deze groep binnen het ziekenhuis en in de zorgketen of -netwerk is op teveel plekken nog niet optimaal.
Om de patiëntveiligheid te verbeteren, zou het zorgproces zoveel mogelijk georganiseerd moeten worden vanuit het perspectief van de patiënt en zijn omgeving. Hierbij is oog voor de aansluiting op, afstemming met en overdracht in de gehele zorgketen.
Binnen het programma zijn inspirerende voorbeelden uit de praktijk opgehaald en beschreven. Ook was er aandacht voor de vraag ‘hoe krijg ik dit geïmplementeerd?’. De focus lag hierbij op de dagelijkse praktijk.
Via NVZ-kennisnet kunnen professionals werkzaam in de medisch specialistische zorg verdere informatie over het verbeteren van de zorg voor kwetsbare ouderen uitwisselen. Schrijf je in via: Kennisnet
Het inspiratie-instrument
Met het inspiratie-instrument zie je als zorginstelling waar je staat op het gebied van patiëntveiligheid voor kwetsbare ouderen. Niet als checklist, maar als middel om het gesprek te starten met collega's over verbeterstappen. Het instrument geeft richting en maakt mogelijke verbeteringen concreter.
Kennis
Inspiratie
Praktijkvoorbeelden
Multidisciplinaire samenwerking
Ketenzorg/netwerkzorg
Verhogen van kennis, attitude en vaardigheden
Samen kiezen o.b.v. waarden, doelen en kwetsbaarheid
Presentaties & verslagen
Aan de slag
Tools en tips om aan de slag te gaan met het thema kwetsbare ouderen in jouw zorginstelling.
- Zoek aansluiting bij de missie en beleidsplannen vanuit jouw zorginstelling. Kijk naar de bestaande strategie en neem de zorg voor kwetsbare ouderen hierin op.
- Start met het inspiratie-instrument (1.3).
- Verspreiden van kennis werkt als een olievlek. Benoem je werkwijze regelmatig en evalueer op de verschillende afdelingen in de zorginstelling.
- Organiseer scholing over potentiële kwetsbaarheden van ouderen, signaalfunctie door andere medisch specialisten.
Inspirerende voorbeelden o.a. Isala, Alrijne, MMC, Groene hart, MUMC (samenwerking orthopedie en geriatrie), CWZ prebehandelpoli.
Gebruik het inspiratie-instrument (1.3) (pdf) ontwikkeld door Tijd voor Verbinding samen met experts uit het veld. (ook als Word-versie beschikbaar) Met het inspiratie-instrument zie je als zorginstelling waar je staat op het gebied van patiëntveiligheid voor kwetsbare ouderen. Niet als checklist, maar als middel om het gesprek te starten met collega's over verbeterstappen. Het instrument geeft richting en maakt mogelijke verbeteringen concreter. Maar waar begin je? Drie zorgprofessionals delen hun ervaring én aanbevelingen om ook aan de slag te gaan.
Nouras Hamid, ziekenhuisarts in VUmc Amsterdam:
“Het inspiratie-instrument heb ik er op papier bijgepakt en ben ik als eerste zelf gaan invullen. Daarna heb ik het aan collega's voorgelegd met feeling voor het onderwerp kwetsbare ouderen, zoals een andere ziekenhuisarts of internist-ouderengeneeskunde.
Het heeft me zeker inzicht gegeven; het is verhelderend door per onderwerp te kijken waar je staat. Waar je misschien grosso modo wel weet wat beter kan op je afdeling, wordt het nu scherp geformuleerd en zie je duidelijk waar je aan moet voldoen om de zorg beter te maken. Mijn inzichten zijn dan ook heel concreet. Zoals het toevoegen van een label voor een kwetsbare oudere in het EPD. Dit valt op en maakt het makkelijker om een specialist te betrekken als je het ziet.
Mijn tip is dan ook om met kleine verbeterstappen te beginnen, die makkelijk uit te voeren zijn. Welke onderwerpen we oppakken, daar ga ik vervolgens over in gesprek. En zoek ook collega's die het onderwerp een warm hart toedragen.”
Ralph Vreeswijk, verplegingswetenschapper en adviseur ouderenbeleid in het Spaarne Gasthuis:
“Als dagelijks bestuurslid/secretaris van de commissie kwetsbare ouderen van het Spaarne Gasthuis heb ik dit inspiratie-instrument op de agenda gezet. Het liefste zou ik zien dat dit instrument in alle lagen in het ziekenhuis wordt gebruikt. Het management kijkt met een andere bril dan een verpleegafdeling of de cliëntenraad.
In plaats van de Basis-Beter-Best indeling heb ik de onderwerpen voorgelegd als stellingen (voorbeeld geven). Hierdoor haal je het oordeel weg. Deze stellingen heb ik als eerste voorgelegd aan de geriaters. Ik zie de reacties hierop als een 0-meting. De stellingen zijn ook gebruikt bij een interne audit. Dit geeft ons veel inzicht en helpt ons met aanbevelingen aan de Raad van Bestuur over het thema kwetsbare ouderen. Je ziet concreet wat er in de praktijk nodig is voor betere zorg.
Als ik kijk naar wat binnen het Spaarne Gasthuis werkt is de aansluiting bij het speerpunt ouderenbeleid dat het ziekenhuis heeft omarmd. Daarnaast zou ik adviseren om het klein te houden en klein te beginnen. Zichtbaar resultaat motiveert andere collega's om mee te werken. Beleg de verantwoordelijkheid voor de verbeteringen bij een persoon of bijvoorbeeld een commissie. Dat vergroot naar mijn idee de kans van slagen.”
Rachel Bogers, geriater CWZ:
“Het inspiratie-instrument heeft het verbeterteam in ons ziekenhuis geholpen om doelen te stellen en richting te geven. Het geeft grip op het brede thema kwetsbare ouderen", vertelt Rachel Bogers. “Ik maakte al deel uit van een multidisciplinair verbeterteam binnen Santeon, waar mijn ziekenhuis deel van uitmaakt. Hier ben ik het gesprek gestart. Het is belangrijk om aan te geven dat het geen verplichting is of een toets vanuit de inspectie. Daarentegen kan het juist helpen om met elkaar te hebben over wat we belangrijk vinden in de zorg voor kwetsbare ouderen.
Vervolgens heb ik het document ook binnen mijn vakgroep geriatrie gebruikt. Wat heeft onze prioriteit en welke bestaande knelpunten willen we verhelpen? Het instrument helpt daarbij. Ik zou aanbevelen om te kijken waar je gemakkelijk winst kunt behalen: pak 2 of 3 zaken op die je gaat verbeteren. En kies samen één langetermijndoel. Door te focussen op gezamenlijke verantwoordelijkheid, krijg je ook een spin-off naar andere afdelingen. En betrek vanaf het begin meerdere specialismes, zoals een internist, SEH-arts of de poliverpleegkundige osteoporose.”
Kortom, we zijn door het inspiratie-instrument gespiegeld op de zorg voor kwetsbare ouderen. En het heeft ons ook zeker een opsteker gegeven omdat er al veel goed gaat".
Op basis van alle praktijkvoorbeelden zijn 15 tips geformuleerd die je op weg helpen wanneer je de zorg voor kwetsbare ouderen wilt verbeteren:
- Start vanuit enthousiasme met een groep medestanders die ook stappen wil zetten.
- Intrinsieke motivatie om het samen te doen en open staan voor nieuwe kennis dragen enorm bij.
- Het gaat niet om vinkjes in een systeem, maar om vonken van verbetering aan te wakkeren.
- Begin klein. Ondanks dat alle randvoorwaarden nog niet perfect zijn, kun je toch starten, evalueren en bijschaven.
- Wees zichtbaar, laagdrempelig en gebruik verhalen. Hierdoor creëer je een olievlekwerking.
- Heb geduld, zet door ook als er weinig betrokkenen zijn. Soms is 100x herhalen nodig.
- De zorg voor kwetsbare ouderen is de verantwoordelijkheid van het hele ziekenhuis, niet de hobby van ouderengeneeskunde/geriatrie.
- Pleit voor kwetsbare ouderen als strategisch thema in jouw instelling. Maak gebruik van regiobeeld IHK van de IZA.
- Gebruik KIPZ/transitiegelden. Ook bij verzekeraars en NZA is soms meer mogelijk dan je denkt.
- Een dedicated projectleider/kernteam helpt.
- Soms is het handig te starten zonder budget.
- Spreek met alle lagen van de organisatie, van werkvloer tot Raad van Bestuur.
- Implementeer samen met verpleegkundigen, specialisten, huisartsen en vrijwilligers en maak iedereen binnen de keten verantwoordelijk.
- Door multidisciplinair samen te werken, verhoog je de kennis van elkaar (informele scholing).
- School de betrokkenen zo praktijkgericht mogelijk, bijv. door bedsite teaching, video’s, casussen of ervaringsdeskundigen.
Stel je vraag ook aan één van de leer- en verbeternetwerken:
- Kwetsbare oudere op de spoedeisende hulp (SEH)
- Kwetsbare ouderen in het ziekenhuis algemeen
Meer info over leer-en verbeternetwerken.
Hoe start je met de implementatie? Op basis van de praktijk zien we 3 adviezen:
- Maak vrienden. Kijk wie er nog meer intrinsiek gemotiveerd is voor het onderwerp.
- Start met de voorlopers, laat de laggards links liggen.
- Blijf moedig.
Maak gebruik van de hoofdbevindingen uit de kennissynthese kwetsbare ouderen. Deze is ontwikkeld op basis van wetenschappelijke inzichten en geeft per thema de belangrijkste kernpunten mee. Een handig handvat als je zelf een initiatief wilt starten in jouw zorginstelling.
Bekijk hier de samenvatting van de hoofdbevindingen of download hier de volledige kennissynthese.
- Controleer eerst of je innovatieve idee al te bekostigen is. In veel sectoren is namelijk al veel ruimte in regelgeving voor innovatie. De Beleidsregel Innovatie voor kleinschalige experimenten van de NZa geeft zorgaanbieders en ziektekostenverzekeraars de ruimte om in drie jaar tijd te onderzoeken of een innovatie de prijs/kwaliteitsverhouding van de zorg verbetert. Hoe kom je er nu achter of dit voor jouw innovatie het geval is? Gebruik de wegwijzer innovatie en preventie van de NzA via https://puc.overheid.nl/nza/doc/PUC_694076_22/1/
- Met de KiPZ-subsidieregeling investeren ziekenhuizen, revalidatiecentra en categorale instellingen in het strategisch opleiden van al hun medewerkers.
- Om de transformatieplannen uit het Integraal Zorgakkoord (IZA) te realiseren stelt het ministerie van VWS transformatiemiddelen beschikbaar. In deze factsheet van de Nerderlandse Vereniging van Ziekenhuizen wordt toegelicht hoe je hier gebruik van kunt maken.
- Betrek ook financiële afdeling van je zorginstelling bij je plannen.
