Interculturele zorg in het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis

In het kort

Vanuit de afdeling geestelijke verzorging & ethiek van het ETZ ontstond het initiatief om te starten met meer aandacht voor interculturele zorg. Dit naar aanleiding van een aantal bekende dilemma’s in de zorg voor patiënten met een andere (sub)culturele achtergrond dan die van de zorgprofessional, zoals:

In het ziekenhuis komen regelmatig grote groepen familieleden samen.
Moeilijkheden in de communicatie:
- Bij patiënten waarbij behandeling medisch zinloos is, maar de arts en familie ver van elkaar liggen over niet-actief beleid.
- Woordkeuze en timing bij slechtnieuwsgesprekken.
- 98% van de Nederlandse artsen vertelt een patiënt de diagnose/prognose. Zij refereren daarbij aan de informatieplicht. Echter veel minder bekend is het recht op niet weten, wat mogelijk in de cultuur van de patiënt gebruikelijk(er) is. Deze vraag moet eerst gesteld worden aan patiënt en familie.
Een andere kijk op man/vrouw-verhoudingen.
Er komen steeds meer patiënten met een migratieachtergrond, inmiddels een kwart van de samenleving.
Vanuit het Qualicor (voorheen NIAZ) wordt aandacht gevraagd voor interculturele verschillen.

Praktische handvatten

De vormgegeven interculturele zorg in het ETZ biedt praktische handvatten:

Actieve begeleiding van multidisciplinaire teams (van zorgverleners tot beveiliging) bij de behandeling en begeleiding van patiënten met een andere culturele achtergrond of andere visie op ziekte en dood, en hun families.
Scholing interculturele zorg voor 10 influencers per afdeling.
Een richtlijn interculturele zorg rond het levenseinde bij moslimpatiënten en een bijbehorende app bij acute situaties.
In gezamenlijkheid met de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care (NVIC) is een advies rondom interculturele zorg/dilemma’s rondom het levenseinde geschreven. Dit is een aanvulling op de richtlijn van het ETZ en heeft betrekking op meerdere culturen dan alleen de zorg voor moslimpatiënten.
Film ‘Hoe vertel ik het familie Yilmaz?’.

Opbouw scholing

Het verkennen van de eigen levensvisies (wie ben ik, wat vind ik belangrijk).
Hoe kijkt een patiënt aan tegen zorg en doodgaan, ziektebeleving (waarden van de patiënt).
‘Hoe verhoud ik mij tot mijn patiënt’, daarbij worden interculturele communicatiemodellen gebruikt bijvoorbeeld uit het boek ‘Interculturele communicatie in de zorg’ (coauteur Charlie Obihara, kinderarts en opleider ETZ). In de scholing wordt ook gebruik gemaakt van voorbeelden en rollenspellen, gevolgd door een evaluatie. Er wordt gewerkt met het leermodel van Bob Mosher.

De 10 influencers krijgen vervolgens handvatten om eigen collega’s weer van deze inzichten te laten leren, om hen zelf te scholen. Het aanbieden van herhalingslessen is in ontwikkeling.

Toekomst
‘We streven naar de bereidheid van zorgorganisaties om de draaiboeken met elkaar te delen, zodat van elkaar wordt geleerd en ideeën worden uitgewisseld.’

Het ultieme doel is landelijk in alle ziekenhuizen de interculturele zorg en communicatie naar een hoger plan te tillen. Ter ondersteuning is een implementatieplan opgezet. Zo kunnen zorgverleners in andere ziekenhuizen kennis nemen van de stappen die in het ETZ zijn gezet en krijgen zij tools om o.a. bijeenkomsten en scholing te organiseren en een richtlijn interculturele zorg te implementeren.

Inspiratie

‘Beter inleven en aansluiten bij de levensvisie, waarden en doelen van patiënten met een andere of bi-culturele achtergrond en hun families waardoor er meer vertrouwen is in de zorgverleners en er daardoor betere zorg kan worden gegeven. Geen escalaties meer door miscommunicatie. Dit leidt tot zorg op basis van gelijkwaardigheid in de behandelrelatie. Dat wil zeggen: patiënt en zorgverlener verstaan elkaar’.

Er zijn vele tools ontwikkeld door de werkgroep interculturele zorg in het ETZ die makkelijk kunnen worden overgenomen en gebruikt in andere instellingen die hiermee aan de slag willen gaan.

Er is een soort draaiboek geschreven voor een implementatieplan interculturele zorg. In het implementatieplan bijvoorbeeld suggesties voor een themabijeenkomst en een scholingsprogramma.

Tips & tricks

Zoek naar enthousiaste medestanders die samen stappen willen zetten om de zorg op dit thema te verbeteren.
Wakker nieuwsgierigheid aan naar elkaars culturele/religieuze achtergronden en hoe je hier in de zorg voor patiënten beter bij kunt aansluiten.
Ontwikkel scholing op basis van bestaande interculturele communicatiemodellen.

Meer Weten?

Over Charlie Obihara

Charlie Obihara is kinderarts en opleider in het ETZ en coauteur van het boek ‘Interculturele communicatie in de zorg’. Het boek geeft meer inzicht in- en kennis over verschillende culturen, bewustwording van blinde vlekken en (onbewuste) stereotyperingen. Samen met zijn partner Dorian Maarse (psycholoog, expert interculturele communicatie en teamcoach) geeft hij sinds jaren ABAN-geaccrediteerde workshops interculturele communicatie voor zorgverleners, met pre- en post gevalideerde interculturele sensitiviteitstesten. Cultuursensitiviteit is niet na één training bereikt. Je moet het in de praktijk toepassen en feedback vragen van collega’s en patiënten met een andere achtergrond. In vergelijking met sommige andere Europese landen is er weinig diversiteit onder collega’s en studenten in de zorg. In landen als Engeland, Australië, Noorwegen, Canada en de VS heeft 25-40% van de artsen een andere culturele achtergrond. In Nederland is dat ingeschat op slechts 2-4% (er wordt niet op basis van etniciteit geregistreerd). Dit zien ze tijdens hun trainingen van Maastricht tot Groningen: hun zorg is weinig diverse terwijl zorgverleners interculturele communicatie belangrijk vinden binnen hun patiëntenzorg. Bij een enquête onder een kleine 250 zorgverleners over hoe belangrijk zij interculturele communicatie achtten in hun werk op een schaal van 1-10 en hoeveel zij hiervan hebben meegekregen tijdens hun opleidingen, scoorden ze respectievelijk 8.6 en 3.1.

Bijlagen

Links

Disclaimer

De video’s zijn alleen digitaal te bekijken en mogen niet worden gedownload.
De film ‘Hoe vertel ik het familie Yilmaz?’ is uiterst zorgvuldig ontwikkeld. Er mag niet geknipt worden in de film. Dit kan de filmfragmenten uit hun context halen en daarmee de boodschap negatief beïnvloeden. De deelfilms zullen helpen de veelvoorkomende thema’s specifiek te behandelen.
Copyright van de film/eigendomsrecht blijft voorbehouden aan het ETZ. De film is onder bovenstaande voorwaarden vrij te gebruiken voor educatiedoeleinden.

Contactpersoon

Mustafa Bulut

Geestelijk verzorger ETZ