Leren van de dagelijkse praktijk: het Safety-II gedachtegoed
Van oudsher wordt bij kwaliteit van zorg en patiëntveiligheid de nadruk gelegd op het achterhalen van oorzaken van incidenten en afwijkingen van procedures. Dit wordt ook wel Safety-I genoemd. Het Safety-II gedachtegoed, dat in de afgelopen jaren ook in Nederland steeds meer bekendheid kreeg, stelt het leren van de dagelijkse praktijk en wat hierin al goed gaat, centraal. Immers, het grootste gedeelte van de tijd doen zorgprofessionals gewoon hun werk zoals ze dat altijd doen, zonder dat er iets misgaat. En juist van die dagelijkse praktijk, kun je veel leren! Hierin zie je bijvoorbeeld de gewoontes, gebruiken, interacties van betrokken zorgverleners terug, en leer je van hoe zij zich elke dag weer aanpassen aan de wisselende omstandigheden.
Het omarmen van het Safety-II gedachtegoed, en dus het leren van de praktijk, wil niet zeggen dat alles wat tot nu toe werd gedaan, overboord moet. Safety-II is een aanvulling op Safety-I: dingen die misgaan, blijven onderzocht. Juist de dingen die nog niet zo lekker lopen, vormen vaak de aanleiding om met verbetering aan de slag te willen gaan. Maar de aanvliegroute kan vanuit het leren van de praktijk wat anders zijn: bijvoorbeeld in verbeterinitiatieven worden mogelijke oplossingen bedacht samen met zorgprofessionals, zodat deze praktisch haalbaar en passend zijn bij de situatie in de praktijk, in plaats van deze vooral te baseren op wat bestaande kaders (bijv. accreditaties, certificeringen, richtlijnen, protocollen) voorschrijven. Vertrouwen in de deskundigheid van professionals, verbinding, reflectie en samenwerking zijn hierin essentiële elementen.
De ervaring leert dat het (introduceren van) ‘leren van de praktijk gedachtegoed’ bijdraagt aan het vergroten van het enthousiasme en de intrinsieke motivatie voor het continu verbeteren van kwaliteit van zorg en patiëntveiligheid. Ook verhoogt dit gedachtegoed het werkplezier, omdat in leren en verbeteren aangesloten wordt bij wat passend en haalbaar is in de praktijk. De focus ligt minder op incidenten en de opvolging van procedures, wat positief bijdraagt aan werkplezier en veiligheidscultuur. Door minder de nadruk te leggen op het ‘vinken’ van lijstjes of het voldoen aan normen, blijft er meer tijd over voor waar het echt om gaat: het dagelijks werk!
Maar hoe pak je dat aan?
Kijk in de mediatheek van het Leerprogramma ‘leren door reflectie op de dagelijkse praktijk (Safety-II)’ voor informatie over zowel de theoretische achtergronden als de praktische toepassing van het gedachtegoed. Daarnaast vind je op www.zonmw.nl meer informatie over uitgevoerde onderzoeken naar de werking van Safety-II in de praktijk.
Relatie Safety-II met het thema Multidisciplinair gesprek (MDG)
Een belangrijke conclusie uit zowel Safety-II onderzoek als praktijkvoorbeelden is dat structurele, multidisciplinaire reflectiemomenten essentieel zijn om een volgende stap in patiëntveiligheid te kunnen zetten. Op de themapagina MDG vind je verdieping en inspiratie.
